Her çağ, insanın teknolojiyle kurduğu ilişkinin bir yansıması oldu.
Sanayi çağı kas gücünü, bilgi çağı zihinsel gücü öne çıkardı.
İçinde bulunduğumuz veri ve mobil çağında ise veriyi anlayanlar ile ürün ve hizmetlerini her an her yerde ulaştıranlar kazandı.
Şu an yapay zeka çağını yaşıyoruz.
Bu kez mesele sadece bilmek ya da kullanmak değil, çok daha farklı.
Asıl mesele, yapay zekayla nasıl bir ilişki kurduğumuz.
Birçoğumuz farkında olmadan yapay zekayı çoktandır hayatımıza dahil etmiştik.
Ama acaba biz mi onu yönlendiriyoruz, yoksa o mu bizi şekillendiriyor?
Günümüzde teknolojiyi sadece tüketenlere değil, onunla bilinçli bir ilişki kurabilen insanlara ihtiyaç duyuluyor.
Yapay zekayı hızlı ve sorunsuz kullananların sözü geçmiyor ama onunla daha iyi ve kaliteli sorular sorabilenler belirleyici hale geliyor.
Teknolojiye kendini tamamen teslim etmeden, onunla korkmadan sorgulayarak üretenler bilinçli ilişki kurmayı başarabiliyor.
Çağımızın en önemli gücü de zaten bilgiyle anlamlı bağ kurabilmekten geçiyor.
Bunun için de yapay zekanın karar alanını, sınırlarını, hatta etik durumunu tanımlayabilmek gerekiyor.
Yapay zekayla kurduğumuz ilişki, aslında gelmiş geçmiş tüm teknolojilerle olan en samimi temasımız.
Fakat bu temas çoğu zaman farkında olmadan yaşanıyor.
Bazılarımız için bir araç, bazılarımız için bir tehdit, ama giderek artan bir çoğunluk için ise düşünme biçimini dönüştüren bir ortak.
Bilinçli ilişki, teknolojiyi herkesin yaptığı gibi körü körüne takip etmek anlamına gelmiyor.
Nasıl, ne amaçla ve hangi değerlerle çalıştığını anlamaya çalışmamız gerekiyor.
Bir butona basmadan önce “Bu sistem neden böyle cevap veriyor?” diye sorgulamalı ve çıkan sonucu hemen doğru kabul etmeden önce hangi veriyle ve hangi bakış açısıyla üretildiğini anlamalıyız.
Yapay zeka ile olan ilişkimizi bir usta–çırak ilişkisi olarak görmek yerine karşılıklı bir diyalog ilişkisi olarak görmeliyiz.
Biz insanlar öğretiyor, yapay zeka ise öğreniyor.
Ama aynı zamanda biz de ondan hızlı düşünmeyi, farklı olasılıkları görmeyi ve yeni kombinasyonlar kurmayı öğreniyoruz.
Karşılıklı olan bu ilişkimizde dengeyi kurmamız ve devam ettirmemiz çok önemli.
Her şeyi ona devretmek yerine hareket alanımızı belirlemeli ve farkında olmalıyız.
Ne zaman sezgilerimize güveneceğiz, ne zaman kararı algoritmalara bırakacağız, bunu bilmeliyiz.
Zaten 21. yüzyılın en stratejik becerisi de tam olarak bu farkı görebilmek.
Bilinçli bir ilişki kurarken bilmemiz gereken bazı durumlar var.
Yapay zeka bir bilinç değil, bir yansıma.
Yani bizim ürettiğimiz verilerle şekilleniyor.
Teknoloji her şeyi mümkün kılıyor ama her şeyi doğru yaptığı anlamına gelmiyor.
Onu ezbere kullanmak yerine keşif duygusuyla kullanmak bizi daha hızlı geliştiriyor.
Bu yüzden deneyerek, sınırlarını zorlayarak ve yanlışlarından öğrenerek ilerlemek gerekiyor.
Günümüzde bu ilişkiyi herkes başarılı bir şekilde kuramıyor.
Sonuç yerine sürece odaklananlar, öğrenmeye istekli ve hevesliler kendi bilinçlerini de eğiterek kendilerini daha üst bir modele dönüştürebiliyor.
Eskiden insan teknolojiyi kullanırdı ama şimdi teknoloji insanın kendini tanıma biçimlerinden biri haline geldi.
Yapay zeka artık sadece verilen komutları yerine getiren bir araç değil.
Giderek amacı anlayan, hedef belirleyen ve kendi yolunu planlayan bir teknoloji haline geliyor.
Ajan temelli yapay zeka olarak tanımlanan bu yeni teknoloji bildiğimiz yapay zekanın çok ötesinde.
Belirli bir hedefi gerçekleştirmek için çevresini algılayan, kararlar alan ve bu kararları kendi kendine uygulayabilen yepyeni bir teknoloji.
Sistem artık "yap” komutunu beklemiyor, ne yapılması gerektiğini analiz edip ona göre yapıyor.
Yakın gelecekte bir okulda her öğrencinin öğrenme biçimini tanıyan ve zamanla onların ilgi alanlarını kendi kendine keşfedip önerilerde bulunan sistemler göreceğiz.
Ya da bir hastanede hastaların verilerini izleyip doktorlara erken uyarılar gönderen bir dijital asistan.
Yapay zeka ajanları büyük dil modelleri üzerine kuruluyor.
Bir amaca hizmet edecek, belirli göreveler ve bağlamlar için öğretilmiş bir yapay zeka.
Bir pazarlama ajanı, bir hukuk danışmanı, bir öğretim koçu ya da bir sürdürülebilirlik analisti gibi bizim dijital uzantılarımız olacaklar.
Ajan temelli yapay zeka ile sadece görevleri değil, sorumluluklarımızı da paylaşacağız.
Bunun için de yapay zeka ile ne yapabileceğimizi düşünmek yerine ona hangi alan ve konularda yetki vereceğimizi düşünmeliyiz.
Ajanların gücünü onlara aktardığımız insan bilgisinin derinliği belirliyor.
Eğer insan bilinçsizse, onun ajanı da öyle bilinçsiz kalacak.
Yani her güçlü yapay zekanın arkasında bilinçli bir insan var demek.
Yapay zeka bizim için çalıştığında güçlü, bizimle birlikte düşündüğünde anlamlı olacak.
Teknolojik devrimler her zaman insan ihtiyaçlarının izinden yürüdü.
Sanayi çağı, üretim ihtiyacından doğdu.
Bilgi çağı, hızla büyüyen veri yığınlarını anlamlandırma arayışından.
Bugün yapay zeka çağı ise dünyayı daha akıllıca yönetme ihtiyacından besleniyor.
Yani teknoloji hiçbir zaman kendiliğinden değişime neden olmadı.
Değişime neden olan ihtiyaçları ve beklentileri ile birlikte hep insanlardı.
Ama ilk defa bir teknoloji sadece bir araç olmak yerine oyunun aktif bir oyuncusu rolünde.
Ekonomik sistemler buna hızla uyum sağlıyor.
Üretim biçimleri “emek + makine” birlikteliğinden “insan + yapay zeka” birlikteliğine doğru kayıyor.
Enerji kaynakları eski zamanlardaki gibi tek başına stratejik güç değil artık.
Veri - yapay zeka birleşimi yeni güç oldu ve bu güç bireylerin de eline geçmeye başladı.
Artık bir kişi iyi eğitilmiş bir yapay zeka aracılığıyla koca bir ekibin yapabileceği kadar iş üretebiliyor.
Bir girişimci, kendi GPT’sini eğiterek müşteri hizmetlerinden içerik stratejisine kadar her süreci yönetebiliyor.
Bu sayede 1 çalışana sahip milyon dolar değerinde şirketler çoğalıyor.
Bu dönüşüm sadece ekonomiyi değil toplumsal yapıyı da dönüştürecek.
Çünkü roller de değişiyor.
Bazı meslekler yok olmayacak ama anlamını değiştirecek.
Yapay zeka işin teknik kısmını devralırken insan yorumlayan, bağ kuran ve anlam üreten tarafa geçecek.
Yakın gelecekte ekonomiler kaynakların en verimli biçimde dağıtıldığı sisteme doğru evrilecek.
Verimlilik sadece maddi değil, zamanın, emeğin ve bilginin de doğru yerde kullanılması anlamına gelecek.
Bütün bu dönüşümün merkezinde sürekli dile getirdiğim bir konu var:
Hiçbir algoritma veya kod parçası, vicdanıyla düşünen bir insanın yerini alamaz.
Ama onu tamamlayabilir ve doğru yönlendirildiğinde insanın dünyayı daha iyi bir yer haline getirmesine yardımcı olabilir.
Teknoloji bizi değiştirmeyecek ama biz teknolojiyle birlikte kendimizi güncelleyeceğiz.
Bu çağda güçlü olmak, teknolojiyi bilmekten çok onunla birlikte insanca kalabilmeyi ve yaşayabilmeyi bilmek demek.
Bilgi birikimi sonsuza doğru gidiyor ama bilincin derinliği ve işlevselliği hala bize ait.
Önümüzdeki yıllarda dünyayı iki tür insan şekillendirecek.
Yapay zekayı kullananlar ve yapay zekayla birlikte düşünenler.
İlk grup teknolojinin nimetlerinden faydalanacak ama ikinci grup dünyayı değiştirecek.
Bizim rolümüz, makinelerin hızına yetişmek ve onları yakalamak yerine insanlığın özünü koruyarak yön vermek olmalı.
Bu çağda en çok düşünmeyi, hissetmeyi ve üretmeyi aynı anda başarabilen bir bilince sahip olmaya ihtiyacımız var.
Makinelerin değiştirdiği dünyayı daha yaşanabilir kılan yine insanın kendisi olacak.
Bunun için de zeki olmaya çalışmayı bırakıp bilinçli olmaya kendimizi hazırlamalıyız.
